Vụ Đông Xuân, thời tiết thường diễn biến phức tạp, rét đậm, rét hại và khô hạn thường xảy ra, những bất lợi của thời tiết cùng với tư tưởng chủ quan của người dân có thể gây những ảnh hưởng nghiêm trọng đến sản xuất lúa. Chuẩn bị mạ là khâu đầu tiên rất quan trọng trong việc quyết định năng suất cây trồng, để có cây mạ tốt chúng ta cần lưu ý một số biện pháp kỹ thuật ngâm ủ, gieo và chăm sóc mạ như sau:
Về ngâm hạt giống: Đây là công việc được bà con thực hiện thương xuyên qua nhiều năm những vụ sản xuất nào cũng có không ít trường hợp ngâm, ủ giống bị hỏng với nhiều nguyên nhân khác nhau. Có những nguyên nhân về chất lượng giống, ngâm không đủ nước, ủ không đủ ấm, hoặc có rễ mà không có mầm và ngược lại. Tất cả các hiện tượng trên đều là do không thực hiện đúng quy trình ngâm ủ, để khắc phục những hiện tượng trên cần làm tốt các công việc sau:
- Hạt giống trước khi ngâm ủ: cần được phơi lại dưới nắng nhẹ từ 1 – 2 giờ để làm tăng khả năng hút nước, tăng tỷ lệ nẩy mầm .
- Vụ xuân thời gian ngâm giống thường diễn ra rét đậm, rét hại, nhiệt độ xuống thấp, vì vậy khả năng hút nước của hạt giống rất chậm. Để khắc phục hiện tượng này và diệt một số mầm bệnh trên hạt giống, trước khi ngâm nên áp dụng biện pháp sau: Dùng nước nóng 540C bằng cách pha 3 sôi với 2 lạnh để ngâm. Đối với một số giống lúa có thuốc xử lý cần ngâm hạt giống với thuốc rồi sau đó vớt ra rửa sạch và ngâm như bình thường.
- Về thời gian ngâm ủ: Đối với lúa lai ngâm từ 15 - 20 tiếng, với lúa thuần ngâm từ 24 - 36 tiếng.
- Trong quá trình ngâm cứ 6-8 tiếng thay nước 1 lần để nước không bị chua gây ảnh hưởng đến tỷ lệ nảy mầm. Sau khi hạt giống được ngâm no nước, vớt hạt giống ra, rửa và đãi thật sạch rồi cho vào ủ.
- Dụng cụ ủ giống là túi vải hoặc bao tải dứa, thúng, mủng có khả năng giữ ẩm, giữ ấm và thoát nước tốt. Tuyệt đối không dùng bao nilon kín, khó thoát nước và bí hơi. Có thể tăng nhiệt độ cho quá trình ủ bằng cách bọc đồng ủ bằng rơm tuy nhiên cần chú ý độ ẩm của rơm nếu rơm khô sẽ hút nước từ trong hạt giống làm hạt giống bị thiếu nước, cần làm ướt rơm trước khi bọc đống ủ.
- Trong quá trình ủ phải thường xuyên kiểm tra bằng cách:
Nếu cho tay vào trong túi ủ giống mà tay khô thì lập tức phun nước vào, đảo trộn lại hạt giống để hạt giống có đủ độ ẩm. Nếu tay ướt, nhớt, phải ngay lập tức dùng nước rửa sạch nhớt rồi sau đó tiếp tục ủ lại hạt giống, nếu không rửa lại kịp thời thì hạt giống sẽ bị chua và bị thối.
Nếu thấy hạt giống đã nảy mầm, nhưng mầm dài ra và rễ lại ngắn thì phải phun thêm nước vào và đảo trộn hạt giống rồi tiếp tục ủ. Ngược lại nếu thấy mầm quá ngắn, rễ lại quá dài thì phải đảo trộn hạt giống từ trong ra ngoài, từ ngoài vào trong, từ trên xuống, từ dưới lên để cung cấp đủ dưỡng khí cho mầm phát triển.
Khi mộng mạ dài bằng 1/3-1/2 hạt thóc, rễ dài bằng hạt thóc là có thể tiến hành đem gieo.
Về kỹ thuật gieo mạ: Chọn vị trí gieo phải là nơi phẳng, tráng nắng, tưới tiêu tốt, tiện cho chăm sóc và bảo vệ, lựa chọn phương pháp gieo mạ nền hay mạ dược, mạ dầy xúc cho phù hợp với điều kiện gieo cấy tại địa phương.
Đối với gieo mạ nền:
- Về bùn gieo, bà con cần lấy bùn ruộng, bùn ao và lấy trước khi gieo từ 2-3 ngày để giải phóng các khí độc trong bùn. Không lấy bùn ở các ao tù nước đọng vì sẽ ảnh hưởng đến STPT của mạ, gây nên hiện tượng mạ chết.
- Sau khi lấy bùn xong, cần trải bùn thành luống rộng 1-1,2m và độ dày từ 2-3cm. Trong quá trình gieo nên chia nhỏ lượng mộng mạ cho từng luống để gieo cho đều.
Đối với gieo mạ dược, mạ dầy xúc:
Đất cần được làm kỹ nhuyễn phẳng sạch cỏ dại, lên luống, bề ruộng của luống 1 – 1,2 m, có thể bón lót 5 – 10kg phần chuồng hoai mục + 5 – 7 kg Supe lân cho 1 sào mạ, gieo đều và ném hạt giống nhẹ tay để hạt giống chìm sâu 2/3 hạt mầm vào đất. Sau khi gieo có thể sử dụng tro bếp mục để phủ lên trên.
Che phủ nilon:
Che phủ nilon là yêu cầu bắt buộc trong gieo mạ vụ Xuân nhất là trà Xuân muộn. Về tiêu chuẩn nilon che mạ phải trắng trong, không quá dầy và không quá mỏng với khổ rộng 1,2m và khi rạch đôi thành 2,4m, bà con không được sử dụng nilon cũ, bẩn và rách, vì sẽ ảnh hưởng đến quang hợp của mạ, cũng như độ ấm trong luống mạ sau khi che.
Trong quá trình che nilon phải đảm bảo độ cao giữa mặt luống và đỉnh vòm từ 50-55cm, nilon phải được che kín cả luống mạ, tuyệt đối không được để hở chân. Có thể kiểm tra bằng cách cho tay vào bên trong vòm nilon thấy nhiệt độ cao hơn bên ngoài và có hơi nước đọng ở vòm nilon, như vậy nilon đã được che kín và đảm bảo đủ ấm.
Ngoài ra bà con lưu ý, cần gieo dự phòng mạ 10 % so với diện tích cấy để phòng trường hợp mạ hoặc lúa bị chết do rét đậm, rét hại gây ra, chúng ta vẫn có đủ mạ tốt cùng giống, cùng tuổi để cấy hết diện tích trong khung thời vụ tốt nhất.
Trước khi mạ được cấy 3 – 5 ngày phải mở dần nilon che phủ mạ để cây mạ tiếp xúc và làm quen dần với điều kiện môi trường, nhằm làm tăng khả năng chống chịu của cây mạ khi gặp thời tiết không thuận lợi.
Đồng thời với việc gieo mạ và chăm sóc mạ, bà con cần khẩn trương làm đất, chuẩn bị đầy đủ vật tư phân bón và tổ chức đánh bắt chuột, ốc bưu vàng trước khi cấy, đảm bảo các điều kiện thuận lợi để gieo, cấy trong khung thời vụ tốt nhất.
Sau khi gieo cấy cần thường xuyên giữ nước, tuyệt đối không để khô hạn. Mạ trước khi cấy phải cứng cây, đanh dảnh, sạch sâu bệnh, với mạ nền tuổi mạ đạt 2,5 - 3 lá, mạ dược, mạ dầy xúc thì không quá 5 lá.
Ths. Phạm Duy Phú - Trung tâm khuyến nông Ninh Bình